OŚWIECENIE – ŚWIATOPOGLĄD, FILOZOFIA.

Strona główna » Matura cd » Ściągi z polskiego wypracowania z polskiego » Wypracowania z polskiego - spis »

Wypracowanie to zostało zamieszczone automatycznie poprzez przekonwertowanie plików DOC na TXT. Skutkiem czego niektóre wypracowania są zamieszczone w nieestetyczny sposób za co bardzo przepraszamy wiąże się to z brakiem tabel i formatowania tekstu w plikach txt jak to ma miejsce w oryginalnych plikach doc zamieszczonych na płycie. Zamieszczone wypracowanie jest jedynie elementem informacyjnym i potwierdzającym wielkość naszego zbioru.

Poniżej przedstawione jest jedynie początkowa część wypracowania
znajdującego się na matura cd.
Oczywiście nie przedstawiamy całości
w celu zabezpieczenia się przed kopiowaniem.

OŚWIECENIE – ŚWIATOPOGLĄD, FILOZOFIA. Epoka oświecenia nie była jednorodna pod względem filozoficznym czy światopoglądowym. Mogło to wynikać z faktu, iż twórcami tej epoki byli zarówno arystokraci, szlachta i emancypujący (rozwijający) się mieszczanie. Mimo to można wyodrębnić zasadnicze postawy i idee znamienne dla oświecenia: K r y t y c y z m: Postawa odnosząca się głównie do tradycyjnych instytucji politycznych i społecznych, do Kościoła i form życia religijnego, do ustaleń nauki; R a c j o n a l i z m: Kierunek filozoficzny przyznający rozumowi ludzkiemu główną rolę w procesie poznania, negujący rolę w procesie doświadczenia, intuicji, poznania mistycznego, objawienia. Jego prekursorem był Kartezjusz autor słynnego stwierdzenia: Cogito ergo sum. Stał się on głównym nurtem myślowym w XVIII w. D e i z m: Pogląd filozoficzno-teologiczny zakładający, iż Bóg stworzywszy wszechświat nie ingeruje odtąd w losy świata i rozwój przyrody i życie ludzkie. Jest to kierunek racjonalistyczny, odwołujący się do rozumu i odrzucający w Opatrzność Boską, cuda i objawienie. Prowadzi do negowania roli Kościoła jako pośrednika między Bogiem i ludźmi. Głosi prymat moralności nad religią i uniezależnieniem nauki od dogmatów wiary. A t e i z m: Pogląd filozoficzny odrzucający wiarę w istnienie Boga i wszelkich sił nadprzyrodzonych, niematerialnych – przeciwieństwo Teizmu. E m p i r y z m: Pogląd filozoficzny gdzie znalazł uzasadnienie oświeceniowy krytycyzm. Jego prekursorem był angielski filozof Francis Bacon. Kładł nacisk na rolę doświadczenia w procesie poznawania świata, odrzucając to wszystko, czego się nie da potwierdzić w praktyce. Owocem dwóch sprzecznych kierunków filoz.: racjonalizmu i empiryzmu, był optymizm poznawczy, wiara w możliwości odkrywania praw rządzących światem i społeczeństwem. W związku z tym powszechnie akcentowano potrzebę oświecenia ludzi, nakładając na literaturę funkcje u t y l i t a r n e (użytkowe) i przypisywano ogromną rolę edukacji i wychowaniu (encyklopedia). S e n s u a l i z m: Pogląd filozoficzny według którego źródłem wiedzy są wyrażenia zmysłowe będące odbiciem rzeczywistości. Jeden z jego twórców, angielski filozof John Lock wprowadził pojęcie tabula rasa (czysta karta), określając w ten sposób umysł dziecka, pozbawiony jakichkolwiek wrodzonych idei i zasad, kształtowany dopiero przez doświadczenie i edukację. N a t u r a: Pojęcie natury sprowadzało się do przekonania o istnieniu stałych, niezmiennych, „naturalnych” cech człowieka i świata. Wg. Rousseau cechy te bywają zniekształcone w rozwoju cywilzacyjnym, należy więc przywrócić to, co zgodne z naturą, czyli podstawowe prawa człowieka i jego dążenie do szczęścia. Szczęście jednostki jest harmonijnie powiązane ze szczęściem ogółu, a osiągane przez pracę, która prowadzi do postępu. PORTRETY I KARYKATURY POLAKÓW W LITERATURZE OŚWIECENIA Karykaturalne, satyryczne sylwetki prezentowane są w utworach oświeceniowych głównie w celach dydaktycznych, mają ośmieszyć i wytknąć wszelkie wady pewnych postaw, które uważano za staroświeckie, sarmackie, szkodliwe dla narodu i integralności Rzeczypospolitej; Typowym przykładem jest Starosta Gadulski z Powrotu posła Niemcewicza; jest to karykaturalne przedstawienie typowego przedstawiciela konserwatystów: Sarmata, nie przejmuje się wartościami niesionymi przez to sformułowanie; obłudny, goni za pieniądzem a wszelkie wolności szlacheckie uznaje za nienaruszalne, gdyż dają one okazję do zdobycia urzędów i funduszy; jest głupi i praktycznie sam się do tego przyznaje; jego żona modna jest typowym wariatem na punkcie cudzoziemszczyzny, a córkę chce wydać za byle fircyka, byle nie musiał dawać posagu; wszystko to ma odpychać czytelnika od tej postaci, jako negatywnej (oczywiście tylko dla oświeconego czytelnika) Podobnie przedstawione są ujemnie nacechowane sylwetki zawarte w Satyrach Krasickiego; Satyra to utwór literacki, posługujący się dowcipem, ironią, kpiną lub szyderstwem, by wyrazić krytyczny stosunek do przedstawionych zjawisk, ośmieszyć ludzkie wady, obyczaje, postawy światopoglądowe. Krasicki jest autorem 22 satyr. Piętnują one i demaskują pasożytniczy tryb życia szlachty, pokazują przejawy upadku moralnego klasy panującej. Żona modna ukazuje w różnych sytuacjach modną szlachciankę, tworząc świetny portret damy rozmiłowanej w zbytkach, kapryśnej i często bezmyślnie marnotrawiącej majątek męża. Pełen humoru jest obraz przenoszącej się do majątku męża młodej żony obładowanej niepotrzebnymi, ale za to modnymi drobiazgami, zabawne są jej miny i humory na widok tradycyjnego dworku szlacheckiego, który wkrótce za grube pieniądze ozdobi tak, że przeszedł warszawskie pałace , bawią jej kaprysy i cicha uległość męża, który wziął za nią w posagu kilka wiosek - marnotrawienie majątków i życie nad stan w sytuacji, gdy kraj podejmował próby odbudowy gospodarczej. Pijaństwo Nałogowy pijak, narzekający na ból głowy po kolejnej libacji, opowiada znajomemu o przebiegu suto zakrapianych spotkań z kompanami. Są w nich hałaśliwe, niemądre kłótnie na tematy polityczne, są i ordynarne bójki, których świadkami jest służba. Dziesięć opróżnionych butelek spowodowało nudności i guzy i plastry . Niepokojąco brzmi zakończenie utworu, w którym nie całkiem jeszcze trzeźwy szlachcic, po wyrażeniu pragnienia Bogdaj w piekło przepadło obrzydłe pijaństwo i po wysłuchaniu umoralniającej nauki, że ten którego ujęła moc trunku, człowiekiem jest z pozoru, lecz w zwierząt gatunku godzien się mieścić , na pytanie gdzież idziesz? odpowiada - napiję się wódki . Świat zepsuty Satyrę tę można uznać za podsumowanie sądów Krasickiego o czasach, w jakich mu przyszło żyć. Nie ma w niej nic zabawnego. Jest pełna gorzkiego szyderstwa, ostro atakuje zepsuty świat, który stworzyło zepsute społeczeństwo. Gdzieżeś, cnoto? gdzieś, prawdo? gdzieście się podziały? - pyta poeta. Dobre obyczaje minęły, uczciwość i prawda nie popłaca, wszędzie nierząd, rozpusta, występki szkaradne . Od tego wzięła początek słabość naszego kraju. Do króla Ta satyra jest mistrzowską formą obrony Stanisława Augusta i krytyką jego przeciwników. W ich usta wkłada poeta niedorzeczne zarzuty skierowane przeciw królowi, które w rzeczywistości są godnymi głośnej pochwały zaletami monarchy: młodość, polskie pochodzenie, mądrość, troska o poddanych. Takie stawianie sprawy demaskuje głupotę i wstecznictwo myślenia konserwatystów szlacheckich, o czym mówi autor z ironią często bolesną i zaprawioną goryczą. SĄDY O NATURZE LUDZKIEJ W TWÓRCZOŚCI J.KRASICKIEGO Ignacy Krasicki był jednym z pierwszych organizatorów życia kulturalnego. Współpracował z ośrodkiem królewskim nad tworzeniem sceny narodowej, należał do najaktywniejszych publicystów Monitora . Uprawiał wiele gatunków literackich, m.in. publicystykę, pisał wiersze liryczne, bajki, poematy heroikomiczne, satyry, listy poetyckie, komedie. Pierwszym poematem heroikomicznym jest Myszeida , osnuta na wątku popularnego mitu historycznego o królu Popielu. Bohaterami, oprócz walczących ze sobą kotów i myszy, są także ludzie. W poemacie występują dwa zgrabnie zespolone wątki fabularne: ludzie wpływają na przebieg zwierzęcej wojny, a zwycięskie myszy ostatecznie uśmiercają Popoiela. Dominują w poemacie parodystyczne igraszki, opisy homeryckich przemówień, bitew i pojedynków. Komizm Myszeidy w wielu miejscach przybera charakter satyryczny, by skompromitować zło Rzeczypospolitej. Można tu na przykładzie kłótliwych obrad parlamentu myszy dojrzeć aluzję do najgorszych praktyk sejmu polskiego. W drugim poemacie Monachomatia , Krasicki ośmieszył przywary mnichów. Opowieść została osnuta na motywie rywalizujących klasztorów dominikanów i karmelitów, które chcą stotczyć potyczkę w sposób odpowiedni dla uczonych mężów: na uczonej dyspucie. Przygotowana staranie dyputa przemieniła się jednak w ogólną bójkę na pięści, trepki, kufle i księgi. Zamieszanie kończy przyniesienie olbrzymiego pucharu z winem, bo w dobrych trunkach braciszkowie kochają się nie mniej niż w świętym próżniactwie . Monachomatia pozbawiona jest bezpośredniej napastliwości, ale obfitość realiów kompromitujących życie zakonne miała swoją wymowę. Przezabawna scena poszukiwania w zakamarkach klasztornych nie odwiedzanej od dziesiątków lat biblioteki ośmieszała ucznnych mężów . Ważnym wydarzeniem w dziejach literatury polskiej było ukazanie się pierwszej nowoczesnej powieści pt.: Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki . Wprowadził tu Krasicki od razu trzy odmiany powieści oświeceniowej: satyryczno- obyczjow, przygodową i utopijną. Łączy je wątek nadrzędny - biografia bohatera. Część pierwsza ukazuje niedostatki systemu wychowawczego. Poznajemy szkołę publiczną typu tradycyjnego, gzie wpaja się wiedzę za pomocą kar cielesnych, i modną edukację guwernatora Damona, oszusta i nikczemnika. W salonie warszawskim uczą Doświdczyńskiego, jak trwonić ojcowską fortunę, a w mieście trybunalskim - jak wygrać nieuczciwy proces. Dopełnieniem modnej edukacji jest pobyt w Paryżu, gdzie młody Mikołaj traci resztki fortuny. Krasicki, oprócz krytyki przestawił idealny wzór społeczeństwa w postaci ludu Nipuańczyków, który nie zna cywilizacji, ale rządzi się według naturalnych praw równości i braterstwa. Podobne poglądy do przedstawianych przez mieszkańców wyspy prezentował Rousseau. Doświadczyński po powrocie do kraju podejmuje trud reformowania ojczyzny, lecz kończy się to fiaskiem. Działalność przenosi na zagrodę i mini społeczność poddanych chłopów. Doświadczyńskiego Przypadki to powieść o straconych złudzeniach oświeceniowego reformatora. Swój wzór szlachcica-ziemianina Krasicki przedstawił w Panu Podstolim , utworze o nikłej fabule. Tytułowy bohater został przedstawiony w formie reporterskiego opisu, a jego poglądy w długich wypowiedziach nawszystkie tematy interesujące wówczas wykształconego Polaka. Innym sposobem przedstawienia wad społeczeństwa były dwa cykle Satyr . Pierwszy został poprzedzony listem dedykacyjnym Do Króla , w którym sądząc władcę, Krasicki z pozorną aprobatą przytoczył argumenty przeciwników monarchy , by tym bardziej ośmieszyć ich niedorzeczność. Wstępem do tematyki cyklu jest Świat zepsuty , satyra odwołująca się do prostoty i prawości przodków. Zwraca w niej uwagę duże zagęszczenie realiów mówiące o powszechnym zepsuciu obyczajów. Krasicki o wiele częściej zwraca swą krytykę przeciwko zdrożnościom modnego życia niż sarmackim przywarom. Stosuje różnorakie środki komizmu satyrycznego obok ironicznej pochwały (np. Pochwała głupstwa ) dowcip paradoksu, karykaturalne wyolbrzymienie, kontrastowe połączenie, nieoczekiwane następstwo wydarzeń itd. W satyrze Pijaństwo podnieceni miłośnicy trunku snują wspaniałe plany ratowania ojczyzny, tym czasem zapał kończy się na wulgarnej bójce. Zabawne sytuacje wynikają z małżeństwa modnej damy ze szlachcicem- tradycjnalistą ( Żona modna ), który znęcony posagiem nie przewidywał czekającej go udręki i kosztownego prowadzenia modnego trybu życia DYDAKTYZM BAJEK IGNACEGO KRASICKIEGO Bajki Krasickiego są dla niego tym, czym dla Kochanowskiego fraszki. Mają one charakter dydaktyczny. Krasicki wyśmiewa ludzkie wady: głupotę i pychę. Służą mu do tego maski, czyli zwierzęta, pod których postaciami kryją się różne postawy ludzkie. Swój program artystyczny przedstawił w bajce pt. Wstęp do bajek . Bajki nie należy traktować serio, czerpie ona swe tematy z życia ludzi, pokazuje typowe postawy, dotyka prawdy. W bajce Szczur i kot stykają się dwie postawy ludzkie: postawa pełna pychy i sprytu. Kot dopada wreszcie szczura, który jest zarozumiały i myśli, że nic mu nie grozi. Bajka pt. Ptaszki w klatce pokazuje dwa ptaszki. Jeden z nich był kiedyś na wolności i pragnie na nią powrócić, drugi urodził się w klatce i nie czuje tego co kompan. Każdy pragnie wolności. Bajka nawiązuje do rozbioru Polski. Bohater bajki pt. Filozof nie wierzył w Boga, jednak w chorobie zaczyna wierzyć, wręcz uwielbia Boga. Ludzie są zmienni, człowiek jest ułomny. Jagnię i wilcy to bajka mówiąca o sile. Silniejsze wilki pożerają bez przyczyny jagnię, które uosabia tu niewinność i kruchość. Wilki symbolizują ludzi silnych i okrutnych. Polska była w owym czasie jagnięciem w stosunku do zaborców. W bajce pt. Dewotka autor mówi o powierzchowności wiary. Uważa, że wiara powinna polegać na życiu wg określonych zasad. Kruk i lis przedstawia dwie cechy ludzkie odgrywające ogromne znaczenie. Lis to człowiek chytry, skąpy i przebiegły, zaś kruk to uosobienie głupoty i zbytniej ufności. W bajce Malarze autor mówi, że nie zawsze dobrze jest przedstawiać świat tak, jak on naprawdę wygląda. Bajki mają charakter ponadczasowy i dydaktyczny, tzn. bawiąc uczą czytelnika. Zawierają wiele zasad i pouczeń żywych do dnia dzisiejszego. Człowiek jest istotą zmienną. Świat zdominowany jest przez siłę, pychę i głupotę, co zmusza do refleksji nad światem i człowiekiem w nim żyjącym. ALEGORIA - znak językowy mający oprócz swojego znaczenia dosłownego jeszcze inne ukryte i domyślne, ale ściśle określone i przypisane, w zasadzie umowne, usankcjonowane tradycją, np.: sowa - mądrość, lis - chytrość SYMBOL - o danym utworze literackim - zbiór ukrytych i niejasnych treści dopusz- czających rozmaite interpretacje opierające się na subiektywnych doświadczeniach i przeżyciach - w przeciwieństwie do alegorii opartej na umowie; symbol stale powtarzający się w pewnej funkcji staje się alegorią BAJKA - krótka opowieść wierszem lub prozą będąca ilustracją pewnej prawdy ogólnej, często satyryczna z morałem na temat ludzkich charakterów i postaci; bohaterowie są to najczęściej zwierzęta TYTUŁ BUDOWA TYP MORAŁ NAUKA MORALNA Szczur i kot epigramatyczna alegoryczna ...gdy się dymem kadzideł zbytecznych zakrztusił,/ Wpadł kot z boku na niego, porwał i udusił. zbytnia pewność siebie nie popłaca. Ptaszki w klatce epigramatyczna alegoryczna Jam był wolny, dziś w klatce i dlatego płaczę. najlepsze miejsce do życia to miejsce, gdzie się wychowało - dom rodzinny, stare zwyczaje Filozof epigramatyczna satyryczna Przyszła słabość, aż mędrzec, co w firmament mierzył,/ Nie tylko w Pana Boga - i w upiry wierzył. umieć przystosować wiedzę praktyczną do teoretycznej; jak trwoga to do Boga Groch przy drodze narracyjna satyryczna Niech się miary trzymają i starzy i, młodzi: i ostrożność zbyteczna częstokroć zaszkodzi. nie przesadzać z ostrożnością Jagnię i wilcy epigramatyczna alegoryczna Zawżdy znajdzie przyczynę, kto zdobyczy pragnie. Dewotka epigramatyczna satyryczna Mówiąc właśnie te słowa : i odpuść nam winy, jako my odpuszczamy biła bez litości. należy być chrześcijaninem i robić to co się mówi (słowa modlitwy) Kruk i lis narracyjna alegoryczna Bywa często zwiedzionym, kto lubi być chwalonym. nie dać się zwieść zbytnim pochwałom - rozwaga Malarze epigramatyczna satyryczna Piotr malował podobne, Jan piękniejsze twarze. ludzie lubią pochlebstwa, a szczerość nie popłaca Wilczki narracyjna alegoryczna oddawanie się rzeczom błahym zmyla czujność na rzeczy ważne Przyjaciele narracyjna alegoryczna Wśród serdecznych przyjaciół psy zająca zjadły. prawdziwych przyjaciół poznajemy w biedzie Dzieci i żaby narracyjna satyryczna Źle się bawicie,/ dla was to jest igraszką, nam chodzi o życie. znęcanie się nad słabszym, zabawa jego kosztem jest złem Lew pokorny epigramatyczna alegoryczna Żle zmyślać, źle i prawdę mówić w pańskim dworze. krytyka silniejszego nie popłaca, bo prawda w oczy kole Mądry i głupi epigramatyczna satyryczna Nie nowina, że głupi mądrego przegadał(...)/ dlaczego dzwon głośny, bo w środku pusty należy mało, ale mądrze mówić Lis i osieł epigramatyczna alegoryczna Głupi ten, kto wniść w przyjaźń z łotrem się ośmiela,/ umiej być przyjacielem, znajdziesz przyjaciela. FILOZOFIA BAJEK: - łączenie ze sobą paradoksu, sceptyzmu i etyki zdrowego rozsądku - filozofia pesymistyczna - piętnacja natury ludzkiej, wyzyskiwania słabszych i okrucieństwa - zachowanie umiaru, nieufności i postawy asekuracyjnej - dydaktyczna rola bajek - autor wychowawcą - wskazywanie drogi medytacji nad życiem - Krasicki w bajkach drwił z głupoty i naiwności ludzkiej, nie litował się nad ofiarami własnej głupoty oraz oburzał się na moralność uznającą prymat siły nad prawem ANALIZA I INTERPRETACJA SATYRY „DO KRÓLA” I.KRASICKIEGO „Do króla” Satyra jest pisana w formie listu dedykacyjnego - adresat - Stanisław August Poniatowski „wady” króla : „bo młodyś jeszcze” ponieważ dla głupiej i krótkowzrocznej szlachty broda i siwizna były oznakami rozumu „jesteś królem, czemu nie królewskim synem”, niskie pochodzenie, ironia - ci którzy mieszkają w wysokich zamkach oddychają również innym powietrzem „cóżeś zyskał dobrocią, łagodnością swoją” „wszystko ci się coś marzy o tym wieku złotym” w społeczeństwie panowała ciemnota, hołdowano pijaństwu, dlatego nie potrafiono dostrzec wyższych wartości, które wypływają z ksiąg. Według szlachty król był zbyt wykształcony, a przez to rozrzutny, bo dawał pieniądze na sztukę, z nie na szlachtę. Poniatowski dbał o rozwój kultury polskiej, organizował „obiady czwartkowe”, dzięki niemu powstały łazienki. Na jego obiady zapraszani byli również artyści zagraniczni „zawżdy lepiej było, gdy cudzy rządził (...) źle to więc, żeś jest Polak źle żeś nie przechodzień” Cechy oskarżycieli : zazdrośni, małostkowi, zajmowali się rzeczami przyziemnymi Poniatowski nie chciał być krezusem, ale niobem. Każda wada króla jest jego zaletą : jest pełen energii, werwy, wykształcony, dlatego może sprawnie rządzić krajem. Jest Polakiem dlatego rozumie problemy swojego kraju, kocha go, chce dla niego jak najlepiej. Jeżeli na tronie zasiada ktos obcy, to często pragnie jak najbardziej wykorzystać poddany mu kraj. To bardzo dobrze, że Poniatowski jest dobry i łagodny, bo kto lubi tyranię. Dzięki niskiemu pochodzeniu król rozumie problemy Polski i jest zorientowany w sytuacji. Kultura narodu ma dla niego ogromne znaczenie, dlatego Poniatowski stawia nacisk na umiłowanie sztuki, mecenat. Satyra „Do króla” jest przewrotnie, gdyż nie krytykuje ona władcy, lecz oskarżycieli. Wady, które wytykają królowi sarmaci, staje się świadectwem ich głupoty. Sam tytuł utworu, bezzasadność oskarżeń, ironia, oksymoron np. „piękne przywary” ukazują charakter sarmaty. W utworze występuje dwóch narratorów - jeden pozornie solidaryzujący ze szlachtą, broni króla, a drugi oskarża monarchę, o to, że dbając o kulturę Poniatowski zapomniał o obronności kraju. Czytelnik mógłby pomy�...

>>>Kup "matura cd" !!!<<<